Aantrekkelijke regio met opgaven
In de provincie Utrecht is het aantrekkelijk om te wonen, te werken, te ontspannen en te ontmoeten. Utrecht is een belangrijke motor van de Nederlandse economie in het centrum van het land. Met een jonge, hoogopgeleide beroepsbevolking, excellente kennis en wetenschap, een sterke kennisintensieve en dienstverlenende economie en nauwe samenwerking tussen overheden, bedrijven en kennis- en onderwijsinstellingen is Utrecht de meest competitieve regio van de Europese Unie (na de Brexit). Ook om te wonen is de provincie voor veel mensen aantrekkelijk met een unieke mix van steden, dorpen, landschappen, natuurgebieden, cultuur en erfgoed op korte afstand van elkaar. Deze aantrekkelijkheid heeft ook een keerzijde. Het aantal woningen, arbeidsplaatsen en de mobiliteit nemen de komende jaren fors toe. Het beslag hiervan op de krappe ruimte, de effecten op sociaal vlak en een gezonde leefomgeving zullen regelmatig onderwerp van gesprek zijn. Voorbeelden zijn de toenemende mobiliteit en de relatie met gezondheid, de toegankelijkheid van woningen voor iedereen ten opzichte van sterk stijgende prijzen (dat kan leiden tot een ruimtelijke scheiding van ‘arm’ en ‘rijk’), het behoud en beheer van het unieke landschap (denk aan de Nieuwe Hollandse Waterlinie, de Utrechtse Heuvelrug) in combinatie met andere (majeure) opgaven, de krapte op de arbeidsmarkt en de beschikbaarheid van goed gekwalificeerde mensen. Keuzen daarin zijn onvermijdelijk en oplossingen misschien onorthodox. Denk bijvoorbeeld aan het Ringpark, dat we willen positioneren als bovenregionaal en nationaal concept om de groei van de stedelijke regio te verbinden met de groene omgeving. Om de kwaliteit van leven hoog te houden, zal een duurzame balans nodig zijn. Een balans waarbij we zoeken naar innovatieve manieren om de groei in wonen, werken en mobiliteit samen te laten gaan met minder negatieve omgevingseffecten, zoals toenemende verkeersongevallen, CO2-emissies, uitstoot van fijnstof en geluidshinder.

Groei bereikbaar maken
De sterke groei, zowel demografisch als economisch, heeft grote gevolgen voor de mobiliteit. Het wordt nog drukker op fietspaden, op de weg en in de trein, tram en bus, wat resulteert in flinke knelpunten. De recente Nationale Markt- en Capaciteitsanalyse (NMCA 2017) toont dat aan. Zo’n 30% van het verkeer is lokaal, 30% heeft een herkomst of bestemming in de regio en 30% van het verkeer gebruikt Utrecht als route naar bestemmingen buiten de regio. De prognose is dat alle drie deze herkomst- en bestemmingsrelaties sterk zullen blijven toenemen. Het huidige systeem loopt tegen zijn grenzen aan en volstaat niet om de verwachte groei op een gezonde en duurzame manier op te vangen. Voor fysieke uitbreidingen van infrastructuur ontbreekt steeds vaker de ruimte. Naast meer van hetzelfde is er ook behoefte aan anders. Er zijn keuzes nodig die leiden tot een betere spreiding van de vraag naar mobiliteit in relatie tot ruimte, modaliteit en tijd en tot een veel betere integratie van meerdere modaliteiten. Dat vraagt om een combinatie van fysieke multimodale én niet-fysieke maatregelen en mogelijk ook om andere netwerkkeuzes in relatie met nieuwe ontwikkellocaties voor wonen en werken. Het programmaplan U Ned vormt de basis voor toekomstige inspanningen van provincie, gemeente Utrecht en Rijk om groei bereikbaar te maken. Samen met gemeenten werken we aan een regionaal fietsnetwerk met snelle fietsverbindingen, slimme oplossingen om veiligheid en doorstroming te verbeteren en aan maatregelen om het fietsgebruik te stimuleren. Mede op basis van de lange termijnvisie van het Toekomstbeeld OV wordt een uitvoeringsprogramma OV voor 2019-2023 opgesteld. Dit programma geeft richting en inhoud aan investeringen voor de verbetering van het OV-netwerk.

Klimaatverandering met grote impact
Provincies, gemeenten en waterschappen krijgen steeds vaker te maken met hoosbuien, wateroverlast, langere perioden van droogte en hitte. Het veranderende klimaat vraagt om maatregelen op alle schaalniveaus om de gevolgen voor gezondheid, veiligheid, productiviteit en natuur te beperken. Als provincie willen we ruimte bieden aan de transitie naar een energieneutraal Utrecht en naar een klimaatbestendige leefomgeving. Uitdagingen zijn onder andere de ruimtedruk versus ruimte voor energielandschappen en windmolens, de bescherming van de waarden van landschap, natuur en erfgoed en het klimaatbestendig en waterrobuust inrichten van stad en landelijk gebied. Met Regionale Energie Strategieën, die we samen met partners opstellen, willen we een zorgvuldige ruimtelijke inpassing van hernieuwbare energieopwekking met maatschappelijke acceptatie realiseren. Verder willen we de transitie naar een aardgasloze gebouwde omgeving stimuleren door kennis toegankelijk te maken en partijen te verbinden. Het grootste deel van onze provincie ligt in overstroombaar gebied. Met een ontwikkelprogramma voor regionale waterkeringen maken we ons gebied veiliger, bij dijkversterkingen kijken we ook naar kansrijke meekoppelkansen en zorgen we samen met partners voor een robuuste ruimtelijke inrichting om water zo goed mogelijk op te vangen. In de regiodeal Groene Hart leggen we een duidelijke relatie tussen bodemdaling, klimaatadaptatie, de energieopgave en circulaire economie.

Een gezonde leefomgeving
Een van de doelen van de nieuwe Omgevingswet is het bereiken en in stand houden van een veilige en gezonde fysieke leefomgeving en een goede omgevingskwaliteit. De leefomgeving moet gezond en veilig zijn, uitnodigen tot bewegen en ontmoetingen, en prettig om in te wonen. Door de leefomgeving gezonder in te richten kan veel gezondheidswinst worden geboekt. De uitdaging waar we als provincie en regio voor staan - bij een toenemende druk op de ruimte - is de leefomgeving zo in te richten dat inwoners deze als prettig ervaren, de veiligheid van onze inwoners gewaarborgd is, de omgeving ook daadwerkelijk uitnodigt tot gezond gedrag en de negatieve gezondheidseffecten van luchtvervuiling en geluidsoverlast verminderen. Met het aanjaagprogramma gezonde leefomgeving geven we samen met partners impulsen aan het ontwikkelen van slimme en innovatieve oplossingen om de leefomgeving gezond in te richten en via de ruimtelijke inrichting gezond gedrag te stimuleren. We zetten ook onze wettelijke taken (lucht, geluid, geur, externe veiligheid) in om dit te realiseren.
De provincie werkt mee aan twee regiodeals waar gezondheid en een gezonde leefomgeving belangrijke onderwerpen zijn. In de regiodeal Gezond Stedelijk Leven richten we onze aandacht met name op de overgangen tussen stad en land. Door te investeren in deze gebieden en verbindingen te creëren nodigen we inwoners uit om te bewegen, elkaar te ontmoeten, te leren en gezond te eten. In de regiodeal FoodValley is veel aandacht voor de gezondheid van burgers van het prille leven tot de oude dag en hun voeding en voor gezonde lucht rondom agrarische bedrijven (fijnstof).  

Samenleven vraagt om samen werken
Zoals eerder gemeld zijn de grote opgaven voor wonen, werken, bereikbaarheid en recreëren sterk met elkaar verweven. In veel situaties zal er geen sprake zijn van een eenduidige oplossing, maar gaat het om meervoudige oplossingen op verschillende schaalniveaus. Een intensivering van de samenwerking met alle partijen is noodzakelijk: zowel tussen gemeenten, regio en rijk als tussen overheden, bedrijven, kennisinstellingen en maatschappelijke partners. Als provincie stimuleren we ook de samenwerking tussen gemeenten onderling. We zullen middelen en instrumenten van alle partners gezamenlijk moeten inzetten en zoveel mogelijk op elkaar moeten afstemmen. Helderheid over wederzijdse belangen helpt in het bedenken wie wanneer betrokken wordt bij het proces en welk instrument daarvoor het meest geschikt is. Op basis van onderzoek uit 2018 willen we participatietrajecten optimaliseren en optimaal gebruik te maken van (inwoners)initiatieven. Voor diverse majeure trajecten, zoals de Omgevingswet en de provinciale Omgevingsvisie, zijn intensieve participatietrajecten ingericht. In de samenwerking willen we verschillende niveaus met elkaar verbinden, van bestuur tot management en uitvoering. Goede voorbeelden hiervan zijn onder andere de samenwerking met de partners van U Ned voor een bereikbare groei en de samenwerking met drie gemeenten, de Universiteit Utrecht en het Rijk bij de versterking van het economisch systeem met een regionale ontwikkelingsmaatschappij (ROM) en een regionale economische agenda. Een landelijk voorbeeld betreft de gezamenlijke bestuurlijke aanpak voor belangrijke maatschappelijke opgaven, vastgelegd in het Interbestuurlijke Programma (IBP). Tot slot hanteren we in onze samenwerking een grensontkennende aanpak. Zo werken wij steeds intensiever samen met o.a. Regio FoodValley en regio Gooi en Vechtstreek.

De digitale samenleving: open data en toegankelijkheid
We leven in een bijzondere tijd. Onze samenleving technologiseert en digitaliseert in hoog tempo. Er ligt een datalaag over ons land. Die laag meet data, geeft ze door, analyseert en interpreteert. We zijn zo een internet of people in een internet of things geworden. En die verandering is minstens zo betekenisvol als de invoering van elektriciteit een eeuw geleden. Als provincie willen we enerzijds alle kansen benutten, maar tegelijkertijd ook de autonomie van de burger respecteren. De Grondwet en de daaruit voortvloeiende publieke waarden zoals privacy, zelfbeschikking en gelijkheid zijn juist bij de voortschrijdende digitalisering essentieel om te borgen.
Vandaag de dag wordt veel gesproken over de kansen die, bijvoorbeeld, kunstmatige intelligentie, blockchain en drones bieden. Overheden, bedrijven en instellingen investeren in nieuwe technische mogelijkheden omdat ze kansen zien voor het verbeteren van hun taken, diensten of producten. Denk hierbij aan het verbeteren van verkeersveiligheid, slimme lantaarnpalen met sensoren, smartgrids in woonwijken, etc. Belangrijk is dat we niet alleen focussen op techniek, maar op de manier waarop we in de toekomst samenleven en hoe dat verandert. Techniek is geen doel op zich, maar wel een onvermijdelijke gamechanger. Hierbij ontstaan ook vragen, waarop we soms nog geen antwoord hebben. De provincie besteedt volop aandacht aan open data en toegankelijkheid en zet zich in om overheidsdata actief beschikbaar te maken. Belangrijk daarbij is dat de open en publieke data, zoals bijvoorbeeld vervoersgegevens, niet in handen vallen van private en gesloten platforms. Digitale middelen passen we steeds vaker toe bij onze maatschappelijke opgaven, bijvoorbeeld door het inzetten van 3D-modellering bij infrastructuur en gaming bij maatschappelijke participatie. Op de website GeoPoint bieden we op een toegankelijke en aantrekkelijke manier alle geografische informatie en apps aan. Door het organiseren van bijeenkomsten over digitale vernieuwing van het middenbestuur vragen wij aandacht voor digitalisering bij medeoverheden. Ook willen we experimenten met datagebruik uitvoeren en delen we kennis met medeoverheden, zoals de veiligheidsregio’s en omgevingsdiensten.

Duurzaam en circulair
Een circulaire economie is een economisch systeem dat de herbruikbaarheid van producten, materialen, grondstoffen en behoud van natuurlijke grondstoffen als uitgangspunt neemt. Dit betekent dat kringlopen gesloten moeten worden en dat in alle fasen van de kringloop waarde wordt toegevoegd. Als provincie willen we samen met alle betrokken partners op regionale en lokale schaal verbindingen leggen en uitvoeringskracht organiseren. Investeringen in circulaire economie worden op die manier een vliegwiel voor meer welvaart en welzijn in een aantrekkelijke leefomgeving. Dit levert veel nieuwe banen op, met volop mogelijkheden voor het midden- en kleinbedrijf. Met deze ingrijpende verandering in het leven van mensen die hoe dan ook gaat plaatsvinden, kunnen we een bedreiging en een last transformeren naar meer ruimtelijke kwaliteit en meer economische kracht.